Czy hialuronidaza jest tak bezpieczna jak to mówią niektórzy zabiegowcy, traktując zabieg rozpuszczania wypełniaczy jako jeszcze jeden zabieg kosmetyczno-estetyczny?
A może to nieprawda i podawany jest bardzo niebezpieczny preparat, rujnujący zdrowie nieświadomych pacjentek?
Faktycznie, w przestrzeni socialmediów i w ogóle w internecie pojawiło się kilka alarmujących opowieści i zdjęć osób, które czują się i wyglądają bardzo źle, a wiążą to z momentem podania hialuronidazy w celu usunięcia kwasu hialuronowego.
I powiem Wam, że obserwując niektóre z tych przypadków, współczuję tym pacjentkom, bo niewykluczone, że niektóre z nich mogły być nieświadome i nieprzygotowane do następstw rozpuszczania wieloletnich wypełniaczy.
Mogły nie wiedzieć, że po hialuronidazie mogą wystąpić nie tylko pewne powikłania, ale przede wszystkim logiczne, choć nie zawsze akceptowane z punktu widzenia estetycznego, następstwa.
Część zmian, które dotknęły te osoby, można bez problemu wyjaśnić naukowo. Pozostaje jednak część, których przyczyny mogą być złożone i niekoniecznie związane z działaniem samej hialuronidazy jako leku.
Dlaczego w ogóle zaczęły się pojawiać takie alarmujące artykuły w przestrzeniach medialnych?
- Zabiegi z zastosowaniem wypełniaczy stały się tak popularne i wydają się tak proste, w porównaniu np.z zabiegami chirurgicznymi, że niektórzy uznali , że można je wykonywać na równi z pielęgnacyjnymi zabiegami kosmetycznymi czy kosmetologicznymi, bez większej wiedzy lub bez pogłębiania tej wiedzy.
2. Ta popularność podawania wypełniaczy na całym świecie i fakt, że powikłania po wypełniaczach, nawet te poważne, w zwykle nie zagrażają naszemu życiu, spowodowały niezwykłą powszechność ich stosowania.
Nawet ryzyko tak poważnego powikłania jakim jest ślepota, nie zniechęca milionów pacjentów na całym świecie do poddawania się tym procedurom nie tylko u lekarzy, ale również u kosmetologów, albo, co gorsza, u osób bez jakiegokolwiek przeszkolenia i wiedzy.
W ostatnich latach tysiące pacjentów na całym świecie, a co gorsza, również wielu zabiegowców, zaczęło traktować zabiegi implantacji wypełniaczy jak zabieg kosmetyczno-pielęgnacyjny, służący tylko do „upiększania”.
Takie podejście spowodowało, że wszystko co wiąże się z tymi zabiegami, w tym rozpuszczanie kwasu hialuronowego, również zaczęto traktować jak lekkie zabiegi kosmetyczno-korekcyjne.
Kiedyś, przed pochopnym i wręcz komercyjnym podawaniem hialuronidazy, chroniła obawa przed powikłaniami takimi jak wstrząs anafilaktyczny. Wszyscy znamy przecież smutną historię naszej aktorki, Ewy Sałackiej, która była uczulona na jad os, a której, po ukąszeniu, nie udało się uratować, mimo szybkich działań medycznych. W jadzie os jest m.in właśnie hialuronidaza i takie samo zagrożenie wstrząsem anafilaktycznym, u osób uczulonych, jest po tym właśnie preparacie.
Ale odkąd liczne badania potwierdziły, że w ogólnej populacji to ryzyko jest mniejsze niż 0.1% , zaczęto coraz odważniej stosować hialuronidazę bez głębszej refleksji.
3. Kolejnym problemem są same preparaty zawierające hialuronidazę. W sprzedaży jest mnóstwo preparatów zawierających hialuronidazę, którą promuje się jako preparat do usuwania kwasu hialuronowego.
W Polsce nie ma preparatu, który byłaby zarejestrowany jako lek, tak jak w innych państwach unii europejskiej, więc tylko od etyki i odpowiedzialności zabiegowca zależy czy wybierze wysokojakościowy preparat, czy dowolny, często niskojakościowy produkt dostępny w powszechnej sprzedaży nad którą nie ma nadzoru.
Czym jest hialuronidaza?
Hialuronidaza to enzym występujący w naszym organizmie, ale równiez w organizmach innych zwierząt, np. w jadach owadów, pierścienic czy gadów. W naszym organiżmie mamy kilka typów hialuronidazy i biorą udział w codziennej przemianie kwasu hialuronowego występującego w tkankach.
Jako lek, hialuronidaza jest stosowana w medycynie od ponad 60 lat.
Hialuronidazę do producji preparatów leczniczych pozyskuje się obecnie przy użyciu laboratoryjnych szczepów bakterii Streptococcus agalactiae lub jest wytwarzana z produktów krwiopochodnych pochodzących od dawców.
Preparaty te mają ściśle określone działanie i przebadany profil bezpieczeństwa.
Wskazania:
Zatwierdzone wskazania dla leków na bazie hialuronidazy:
- podskórna infuzja płynów (hipodermoliza),
- jako środek wspomagający w celu przyspieszenia wchłaniania i dyspersji leków w tkance podskórnej lub w celu opanowania wynaczynienia
- jako środek wspomagający wchłaniania środków kontrastowych w angiografii dróg moczowych (urografia podskórna)
- została również zatwierdzona i jest stosowana w celu zwiększenia wchłaniania krwiaków w Europie
Ma również wiele zastosowań poza zatwierdzonymi wskazaniami.
Od czasu wprowadzenia implantów na bazie kwasu hialuronowego, czyli wypełniaczy, hialuronidazę zaczęto stosować jako jedyny lek pozwalający na rozpuszczanie tych wypełniaczy.
Jest stosowana do leczenia ziarniniakowych reakcji na ciało obce, jako powikłania po kwasie hialuronowym, w leczeniu innych reakcji nadwrażliwości na kwas hialuronowy oraz w zapobieganiu i leczeniu martwicy skóry związanej z podaniem wypełniaczy.
Jest to wówczas podanie OFF LABEL,
OFF LABEL to zastosowanie przez lekarza leku (dotyczy to wszystkich sytuacji i leków w medycynie) w przypadkach nie wykazanych w samej rejestracji produktu, ale zgodnie z wytycznymi opartymi na licznych badaniach klinicznych.
Czyli na podstawie licznych badań naukowych.
Wówczas jest podanie zgodne z prawem i ma wysoki profil bezpieczeństwa.
Czy hialuronidaza, podawana celem usunięcia wypełniaczy, działa na kwas hialuronowy naturalnie występujący w tkankach?
Tak, hialuronidaza rozkłada każdy kwas hialuronowy, także ten naturalny, obecny w naszych tkankach.
Liczne badania wykazały, że enzymatyczne (rozpuszczające) działanie hialuronidazy jest ograniczone do ściśle określonego obszaru i zależy od dawki leku.
Degradacja naturalnego kwasu hialuronowego w tym obszarze jest czasowa i proces odtworzenia jest dokładnie udokumentowany badaniami.
Gdzie naturalnie występuje kwas hialuronowy w naszym organiźmie?
Kwas hialuronowy jest glikozaminoglikanem i głównym składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej tkanki łącznej.
Tkanka łączna zbudowana jest z komórek, a pomiędzy nimi znajduje się przestrzeń zwana macierzą zewnątrzkomórkową.
To złożona struktura, w której dominują włókna kolagenowe, elastynowe i rozproszone pomiędzy nimi glikozaminoglikany, w tym kwas hialuronowy.
Z tkanki łącznej zbudowane są chrząstki i więzadła.
Tkanka łączna tworzy różne struktury podporowe i przegrody w różnych narządach.
Równiez skóra i więzadła podporowe twarzy są tkanką łączną.
Tak więc kwas hialuronowy występuje w wielu strukturach twarzy i ciała.
Czy hialuronidaza bezpowrotnie niszczy nasz kwas hialuronowy?
NIE.
Naturalny kwas hialuronowy, występujący w przestrzeniach międzykomórkowych, nie jest trwały.
W skórze, codziennie ok 1/3 tego kwasu ulega naturalnej degradacji i tyle samo jest produkowane.
Można więc powiedzieć, że w skórze co 3 dni wymieniany jest cały kwas hialuronowy. W więzadłach twarzy czas wymiany jest dłuższy, ale nadal krótszy niż w chrząstce czy ciele szklistym oka (w chrząstce czas półtrwania to ok 3 tyg, a ciele szklistym – najdłużej bo ok 70 dni).
W efekcie, po jednorazowym podaniu hialuronidazy, nasz naturalny kwas hialuronowy odbuduje się w skórze już po 3 dniach, a w innych tkankach łącznych twarzy do 2- 3 tygodni.
Na czas regeneracji po zastosowaniu hialuronidazy może nieznacznie wpływać dawka leku i ogólny stan zdrowia pacjenta.
Jak długo działa hialuronidaza w tkankach?
Po podaniu standardowej dawki do redukcji hiperkorekcji (czyli ok 2-20IU) aktywność hilauronidazy w skórze zanika całkowicie po około 1h.
Hialuronidaza podana dożylnie zanika w ciągu 2-3min.[1]
Przy zastosowaniu większych dawek hialuronidazy (150IU, 300IU czy 1500IU, czas degradacji w miejscu podania może ulec wydłużeniu, ale czas dezaktywacji po przedostaniu się preparatu do krwioobiegu pozostaje bez zmian (2-3min).
Nie ma więc możliwości działania rozpuszczającego hiluronidazy w bardzo odległych tkankach.
Hialuronidaza, jako lek, może jednak powodować określone powikłania.
Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są: reakcja w miejscu wstrzyknięcia (obrzęk zaczerwienienie, ból, zasinienia), po za tym opisuje się ból głowy, zmęczenie, nudności i gorączkę. Ciężkie reakcje mogą obejmować reakcje nadwrażliwości, anafilaksję (wstrząs anafilaktyczny) , nadmierną lepkość i zakrzepicę. Czynnikami ryzyka wystąpienia zakrzepicy są stany nadkrzepliwości, długotrwałe unieruchomienie, podeszły wiek i choroby układu sercowo-naczyniowego. Poza tym może występować również reakcja nadwrażliwości typu IV, choć najczęściej są to również objawy miejscowe jak w przypadku alergii. W przypadku reakcji typu IV nieskuteczne będą leki antyhistaminowe, a leczenie może w skrajnych przypadkach być długotrwałe. [2]
Wystąpienie powyższych powikłań lub skutków ubocznych zależy oczywiście od dawki, powtarzalności i miejsca podania.
Powikłania i skutki uboczne dotyczące wszystkich leków dzielą się na częste (>10% pacjentów) niezbyt częste (1-10%) rzadkie (0,1-1%) bardzo rzadkie (<0,1%)
Poważne powikłania po hialuronidazie należą do bardzo rzadkich.
Częstotliwość występowania i charakter powikłań po hialuronidazie może się jednak zdecydowanie zmienić, jeśli uwzględnimy powikłania czysto estetyczne i powikłania po zabiegach z hialuronidazą nie bedąca przebadanym lekiem.
Wpływ na wygląd, odbiór psychiczny zmian w wyglądzie po usunięciu wolumetrycznego wypełnienia oraz nietypowe reakcje zastosowaniu nieprzebadanych preparatów hialuronidazy to zupełnie osobny problem.
Powikłania związane z estetycznym stosowaniem hialuronidazy.
ZESPÓŁ POHIALURONIDAZOWY. Posthyaluronidase Syndrome
To najczęstsze powikłanie, a raczej następstwo masywnego rozpuszczania wieloletnich wypełniaczy.
Zjawisko zespołu pohialuronidazowego, charakteryzuje się zapadnięciem się twarzy, utratą elastyczności skóry i nasileniem zmarszczek (…) Obejmuje istotne korelacje między wystąpieniem zespołu pohialuronidazowego a objętością i czasem działania wypełniacza in situ. Nie zależy od dawki hialuronidazy, ale zależy od czasu pozostawania wypełniacza w tkankach przed przystąpieniem do rozpuszczenia.[3]
Im dłużej pacjent miał wypełniacze, tym wyraźniej widzi efekt ubytku wolumetrycznego i problemów z jakością skóry po jego całkowitym rozpuszczeniu .
Dzieje się tak, ponieważ dopiero od kilku-kilkunastu lat wiadomo że sieciowany kwas hialuronowy nie wchłania się po roku , jak pierwotnie zakładano, tylko utrzymuje się w tkankach kilka do kilkunastu lat.
Badania rezonansem magnetycznym wykazały, że wypełniacze HA mogą utrzymywać się przez lata w zależności od miejsca wstrzyknięcia, właściwości wypełniacza i metabolizmu pacjenta.[4] [5]
Pacjent przyzwyczaja się do stale podtrzymywanego efektu podparcia tkanek przez wypełniacze i nie zdaje sobie sprawy z procesów starzenia które nadal naturalnie toczną się w więzadłach podporowych, skórze czy przedziałach tłuszczowych.
Niewielkie, postępujące niedobory objętości są stale uzupełniane kolejnymi małymi ilościami kwasu hialuronowego i efekt utrzymywany jest na ładnym wizualnie poziomie.
Wówczas nagłe rozpuszczenie wieloletniego podparcia starzejących się tkanek ujawnia faktyczne efekty procesów starzenia.
Ostatecznie jednak nie da się dokładnie rozdzielić tego, które zmiany są spowodowane wyłącznie działaniem hialuronidazy , które (w znacznej jednak większości) procesem starzenia, a które współdziałaniem kilku czynników.
Na wystąpienie zespołu pohialuronidazowego wpływ mają:
- Czas obecności wypełniaczy tkankowych ( np. lata )
- Objętość usuwanego wypełniacza
- Zaawansowanie procesu starzenia tkanek podporowych i skóry niezależne od obecności wypełniacza
Nie jest jednak wykluczone, że udział może mieć również redukcja tkanki tłuszczowej twarzy. Nie tylko na skutek naturalnego procesu starzenia, ale również na skutek działania hialuronidazy na kwas hialuronowy w macierzy międzykomórkowj tkanki tłuszczowej.
Dotychczasowe badania są co prawda nieliczne, jednak wskazują na możliwy związek między ilością naturalnego kwasu hialuronowego w tkance tłuszczowej a ryzykiem otyłości. Sugerują także, że degradacja kwasu hialuronowego za pomocą hialuronidazy w obrębie tej tkanki może ograniczać gromadzenie tłuszczu w adipocytach.[6] Ma to odzwierciedlenie także w pozytywnych efektach redukcji poduszeczek tłuszczowych w leczeniu przepukliny dolnej powieki oka. [7]
Czy możliwe jest uogólnione działanie hialuronidazy na odległe tkanki?
Przypadek uogólnionej redukcji tkanki tłuszczowej, tkanki podskórnej ciała i elastyczności skóry całego ciała nie jest możliwy z punktu widzenia samego działania enzymatycznego hialuronidazy. Wiadomo jest, że działanie enzymatyczne hialuronidazy ustaje w ciągu 1-2 h, a po dostaniu się do krwioobiegu jest dezaktywowana w ciągu 2-3min, nie ma więc możliwości, aby proces enzymatyczny pojawił się i trwał w odległych tkankach.
Nie można jednak uznać za nieprawdopodobne degradacyjnego efektu np przewlekłego procesu zapalnego odpowiedzi na stres związany z zabiegiem, uwalnianie mediatorów zapalnych na skutek rozpadu kwasu hialuronowego lub w odpowiedzi na zwiększenie przepuszczalności tkanek i przedostanie się mikroorganizmów lub ich endotoksyn.
Jeszcze bardziej prawdowpodobne mogą być powikłania ogólnoustrojowe będące wynikiem stosowania nieprzebadanych i niskojakościowych preparatów hialuronidazy, niezarejestrowanych jako lek, a stosowanych w gabinetach zabiegowych.
Podsumowanie.
Masowe i nieuregulowane stosowanie hialuronidazy w gabinetach medycznych i niemedycznych zajmujących się zabiegami z zastosowaniem wypełniaczy sprawia, że ilość właśnie takich nietypowych powikłań i następstw będzie wzrastała.
Medialne, dramatyczne w swym wydźwięku, doniesienia na temat reakcji po hialuronidazie mogą więc mieć różne przyczyny wychodzące poza opisywane działania hialuronidazy jako leku.
Są co prawda rzadkie, ale na skutek psychologicznego wpływu mediów społecznościowych, jak i indywidualnego odbioru przez samych pacjentów, mogą wydawać się dramatyczne i niekorzystnie wpływać na poczucie bezpieczeństwa pacjentów.
Te niekorzystne skutki podkreślają jednak znaczenie precyzyjnej techniki i rozsądnego stosowania hialuronidazy przez doświadczonych specjalistów, gdyż użyteczność hialuronidazy pozostaje nieoceniona i jest niezwykle potrzebna.
Konieczna jest również naprawdę dobra współpraca lekarza i Pacjenta, dobre doradztwo, dokładniejszy proces wyjaśniania mechanizmów działania hialuronidazy, stopniowe podejście do procesu rozpuszczania i plan na rekonwalescencję i odwrócenie efektów nagłego, wizulanego postarzenia twarzy.
Grażyna Walkowicz
Dyplomowany lekarz medycyny estetycznej
[1]Arch Plast Surg. 2020 Jul 15;47(4):297–300. doi: 10.5999/aps.2020.00752 Hyaluronidase: An overview of its properties, applications, and side effects Autor:Hyunwook Jung 1,
[2]Rachel L. Murray; Anoosh Zafar Gondal.Last Update: May 29, 2023.]Hyaluronidase
[3]Plast Reconstr Surg Glob Open. 2024 Apr 23;12(4):e5765. doi: 10.1097/GOX.0000000000005765 The Posthyaluronidase Syndrome: Dosing Strategies for Hyaluronidase in the Dissolving of Facial Filler and Independent Predictors of Poor Outcomes Caroline L Wilde , Kailun Jiang *, Sieun Lee ‡, Daniel G Ezra PMCID: PMC11037726 PMID: 38655103
[4]Hyaluronic Acid Filler Longevity in the Mid-face: A Review of 33 Magnetic Resonance Imaging Studies . Master, Mobin MB BS, FRANZCR*,†; Azizeddin, Arshia MD; Master, Vahid MB BS, FRANZCR* Plastic & Reconstructive Surgery-Global Open 12(7):p e5934, July 2024. | DOI: 10.1097/GOX.0000000000005934
[5]Long-term MRI Follow-up of Hyaluronic Acid Dermal Filler, Authpr:, Mobin FRANZCR*; Roberts, Stefania FACPPlastic and Reconstructive Surgery – Global Open 10(4):p e4252, April 2022. | DOI: 10.1097/GOX.0000000000004252
[6]Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Molecular and Cell Biology of Lipids, Volume 1869, Issue 4, May 2024, 159470Extracellular matrix hyaluronan modulates fat cell differentiation and primary cilia dynamics Author:Krzysztof Drygalski , Romane Higos
[7] Plast Reconstr Surg Glob Open. 2024 Nov 22;12(11):e6340. doi: 10.1097/GOX.0000000000006340 :New Findings in Prominent Lower Eyelid Fat Pads Possibly Contributing to Their Etiology: Two Prospective Studies Iliana E Sweis *,✉, Bryan C Cressey †PMCID: PMC11584228 PMID: 39583781
Najnowsze komentarze